زیارتنامه ویژه

یکی از شواهد عظمت استثنایى حضرت فاطمه  معصومه ( سلام الله علیها ) زیارتنامه‎اى است که به خصوص، امام  رضا (علیه السّلام )در شأن او صادر فرمودنده است. زیرا بعد از فاطمه زهرا ( سلام الله علیها )تنها زیارتى که از امام معصوم براى یک زن نقل شده، زیارت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )است و هیچ یک از بانوان خاندان عصمت و طهارت زیارت مخصوص از امام ندارد.

 

کرامات و عنایات حضرت  فاطمه معصومه ( سلام الله علیها )

از آنجا که حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )از خاندانى است که در زیارت جامعه خطاب به ایشان آمده است (عادتکم الاحسان و سجیتکم الکرم) [1] کرامات و عنایات آستان مقدسش بسیار فراوان و شامل حال خاص و عام بوده است: از بزرگانى همچون ملاصدرا و آیت الله بروجردى گرفته تا آن مسلمان عاشقى که از دور افتاده ترین کشور اسلامى به عشق زیارت و به امید عنایت به حریم قدس او راه یافته, همگى را مورد لطف و عنایت کریمانه خود قرار داده است; ولى با کمال تاسف این کرامات تا کنون ثبت و ضبط نشده است, ما هم نمونه هایى برگزیده از کرامات آن حضرت را در اینجا میآوریم; به امید آن که مجموع کرامات آن حضرت در کتاب مستقل گردآورى شود.

واژه ى زیارت

واژه ی معروف و محبوب «زیارت» با توجه به مشتقات آن در معانى مختلفى به کار رفته است از آن جمله:‌دیدار، تمایل، آهنگ سفر،[?] و... . همة این معانى به زائران مشاهد مشرفه و راهیان اماکن متبرکه کمال انطباق را دارد زیرا زائران نخست اشتیاق دیدار در دل احساس می‎کنند و بعد تمایل شدید در درون خود می‎یابند و نهایتاً آهنگ سفر می‎کنند و در آخر آرامگاه شخصیت مورد زیارت را دیدار می‎نمایند که معنى اصلى زیارت و مقصود از آن در روایات همین معنى آخر است.

جایگاه زیارت در سنت

زیارت قبر بزرگان و شخصیت‎هاى مذهبى میان همه اقوام و پیروان همة ادیان و مذاهب در طول قرون و اعصار رایج بوده است.

رسول اکرم ـ صلّى الله علیه و آله ـ قبر مادرش آمنه را در «ابواء» زیارت کرد، سیل اشک از دیدگاه مبارکش فرو ریخت و خطاب به حاضران فرمودند: «به زیارت قبرها بروید، که زیارت قبور، شما را به یاد مرگ می‎اندازد».[?]

در کتب اهل سنت احادیث فراوانى در مورد لزوم زیارت قبر رسول اکرم ـ صلّى الله علیه و آله ـ و دیگر مشاهد مشرفه در بقیع واحد آمده است که بالغ بر یکصد حدیث علامه امینی در «الغدیر» از منابع مورد اعتماد روایت کرده است.[?]در منابع حدیثى شیعه نیز اخبار و احادیث فراوانى در استحباب زیارت قبور اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ وارد شده است.

فضیلت زیارت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )

از نکات شایان دقت در مورد کریمه اهل بیت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )این است که بعد از زیارت چهارده معصوم براى هیچ یک از انبیاء و اولیا، در حد زیارت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )تحریض و ترغیب و تشویق نشده است. در روایات معتبر از سه معصوم ـ علیهم السّلام ـ براى زیارت آن حضرت ترغیب و تشویق رسیده است. جالب‎تر این که برخى از این روایات پیش از ولادت آن حضرت وارد شده است.

پاداش زیارت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )از زبان سه معصوم، بهشت تعیین شده و به تعبیرات ارزشمندى چون: اهل بهشت است، بهشت از آن اوست، بهشت براى او ثابت است، براى زائران آن حضرت از معصومان ـ علیهم السّلام ـ رسیده است که به بعضى از آن‎ها اشاره می‎شود.

1. شیخ صدوق با سند صحیح از امام رضا (علیه السّلام )در فضیلت زیارت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )روایت می‎کند که فرمودند: «من زارها فَلَهُ الجنَّة» هر کس او را زیارت کند بهشت از آن اوست.[?]

2. ابن قولویه در کتاب بسیار ارزشمند «کامل الزیارات» که یکى از معتبرترین کتاب‎های قرن چهارم است، با سند معتبر از امام جواد (علیه السّلام )روایت کرده است که فرمودند: «من زارَ عَمّتى بِقُم فَلَهُ الجنَّة» هر کس عمه‎ام را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست.[?]

3. شیخ حسن قمى در کتاب ارزشمند «تاریخ قم» از امام صادق (علیه السّلام )نقل کرده که فرمودند: «اِنَّ زیارتَها تَعادِل الجنَّة» زیارت حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )همسنگ بهشت است.[?]

آداب زیارت

زائرین اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ قبل از تشرف به زیارت شایسته است که نکاتى را در آداب زیارت توجه کنند.

1. در طول مسافرت از گناه و معصیت دورى کنند.

2. پس از ورود به اراضى مقدسه غسل کنند و هنگام تشرف با وضو باشند.

3. در آستانه بایستند و اذن دخول بخوانند و با خضوع و خشوع وارد شده و بعد از زیارت دو رکعت نماز بخوانند.

زیارت مأثور

یکی از ویژگی‎هاى حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )، ورود زیاتنامه مأثور از معصوم (علیه السّلام )است، که بعد از حضرت فاطمه زهرا ( سلام الله علیها ) او تنها بانوى بزرگوارى است که زیارت مأثور دارد.

بانوان برجسته‎اى چون: آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خدیجه بنت خویلد، فاطمه ام البنین، زینب کبری، حکیمه خاتون و نرجس خاتون که هیچ شک و تردیدى در مقام بلند و جایگاه رفیع آن‎ها نیست، هیچکدام زیارت مأثور ندارند، و این، نشانگر مقام بسیار والاى این بانوى بزرگوار اسلام در میان مخدرات اهلبیت عصمت و طهارت ـ علیهم السّلام ـ، می‎باشد.

سند زیارت حضرت فاطمه معصومه  ( سلام الله علیها )

زیارتنامه معروف حضرت فاطمه معصومه  ( سلام الله علیها ) را علامه مجلسى (ره) در دائرة المعارف بزرگ خود (بحار الانوار) این گونه نقل فرمودنده است:

در برخى از کتب زیارات دیدم که «على بن ابراهیم» از پدرش «ابراهیم بن هاشم» از سعد «بن سعد احوص» از حضرت على بن موسى الرضا (علیه السّلام )روایت کرده که فرمودند: «یا سعد عندکم لنا قبر» «اى سعد! در نزد شما از ما قبرى هست». سعد می‎گوید: عرض کردم: «فدایت گردم، آیا قبر فاطمه دختر موسى بن جعفر (علیه السّلام )را می‎فرمایید؟» فرمودند: «آری، هر کس او را زیارت کند در حالى که عارف به حق او باشد، بهشت از آن اوست. پس هر گاه به کنار قبر او آمدی، در نزدیک سر او بایست و 34 مرتبه الله اکبر و 33 مرتبه سبحان الله و 33 مرتبه الحمد الله بگو، سپس بگو: السلام على آدم صفوة الله، السلام على نوح نبى الله... .

علامه مجلسى علاوه بر بحار الانوار در کتاب ارزشمند «تحفه الزائر» نیز این حدیث شریف را از امام رضا (علیه السّلام )به همین تعبیر نقل کرده است.

اهمیت تحفه الزائر در این است که علامه مجلسى در مقدمه آن، ملتزم شده است که در این کتاب فقط زیارت‎هایى را نقل کند که با سند معتبر به دستش رسیده است. بعد از علامه مجلسی، پژوهش‎گر بزرگ، آیت الله حاج سید حیدر کاظمی، متوفاى 1265 هـ .ق در کتاب پر ارج «عمده الزائر» زیارتنامه حضرت فاطمه  معصومه  ( سلام الله علیها )را به شرح زیر آورده است: « در برخى کتب از کتب مزار اصحاب ما (امامیه) با سند نیکو از سعد، از على بن موسى الرضا (علیه السّلام )روایت شده که خطاب به سعد فرمودند:

«ای سعد! براى ما در نزد شما قبرى هست.» گفتم: «فدایت شوم، قبر فاطمه دختر موسى را می‎فرمایید؟» فرمودند: آری، هر که او را زیارت کند در حالیکه عارف به حق او باشد، بهشت از آن اوست.

پس هر گاه به کنار قبرایشان آمدی، در نزد سر مبارک  رو به قبله بایست و 34 مرتبه الله اکبر و 33 مرتبه سبحان الله و 33 مرتبه الحمد الله بگو، سپس بگو: السلام علی آدم صفوة الله... .

ترجمة زیارت نامه حضرت فاطمه معصومه  ( سلام الله علیها )

سلام می‎کنم به آدم: بنده ناب و برگزیده خدا، سلام می‎کنم به نوح، پیام آور خدا، سلام می‎کنم به ابراهیم: دوست خوب خدا، سلام می‎کنم به موسی:‌دمساز خدا، سلام می‎کنم به عیسی: روح الله، سلام می‎کنم به تو اى فرستاده خدا ای که بهترین آفریده خدایى بنده ناب و برگزیده خدا اى محمد، زاده عبدالله اى واپسین پیام‎آور! سلام می‎کنم به تو اى پیشواى مومنان اى علی، زاده ابو طالب اى عهده‎دار عهد امامت از سوى پیامبر خدا، سلام می‎کنم به تو اى فاطمه اى سالار زنان جهان اسلام، سلام می‎کنم به شما دو تن از فرزندزادگان پیام‎آور مهر اى مهتران جوانان بهشتی، سلام می‎کنم به تو اى علی، زاده حسین اى بزرگ پرستندگان اى خنکاى دیده بینایان، سلام می‎کنم به تو اى محمد، زاده علی اى شکافنده ژرفاى دانش از پس پیامبر، سلام می‎کنم به تو جعفر، زاده محمد ای راستى پیشه؛ اى نیک رفتار؛ اى درست کردار، سلام می‎کنم به تو اى موسی، زاده جعفر اى همه پاکی، اى پاک پاک، سلام می‎کنم به تو اى علی،‌زاده موسی اى خرسند، اى مایه خرسندى سلام می‎کنم به تو: اى محمد، زاده علی اى خویشتن دار سلام می‎کنم به تو: اى على زاده محمد اى از هر ناپاکى پیراسته، اى پندآموز، اى درست کردار، سلام می‎کنم به تو اى حسن ، زاده على و سلام می‎کنم به آن که از پى وى عهده‎دار عهد امامت است خدایا! تو نیز سلام کن بر او که روشنایى توست و چراغى که تو برافروخته‎اى و دوست، دوست تو و عهده‎دار عهد امامت از سوى آن که عهده‎دار عهد تو بود و رهنمون تو براى آفریدگان.

سلام می‎کنم به تو اى دختر فرستاده خدا اى دختر فاطمه و خدیجه ای دختر پیشواى مؤمنان اى دختر حسن و حسین اى دختر سرپرست الهى امت، اى خواهر سرپرست الهى امت، اى عمه سرپرست الهى امت اى دختر موسى بن جعفر و پیشکش تو باد مهر و افزون بخشى خداوند! سلام می‎کنم به تو، و امید می‎ورزم که خدا ما و شما را در بهشت به هم بازشناساند و ما را در میانه شما برانگیزاند و در آن آبگیر که از آن پیام‎آور شماست، ما را بار دهد و به آن جام که از آن هموست، ما را بنوشاند همان که جام گردانش على باشد، زاده ابوطالب و پیشکش همه شما باد هر چه سلام خداوند است. و از خدا می‎خواهم که شادمانى و گشایش را در شما به ما بنمایاند و ما و شما را با جدّ بزرگوارتان محمد ـ صلّى الله علیه و آله ـ ، یک جا گرد آورده و بهره آشنایى با شما را از ما بازنستاند و همانا خدا سرپرستى است توانا.

من به خدا نزدیکى می‎جویم با مهر ورزیدنم به شما و با کناره جستنم از دشمنان شما و با سرسپردنم به خداوند و به این شیوه بسى خرسندم بی‎آنکه ناباورى به خویش راه دهم و بزرگى بفروشم و به آنچه محمد ارمغان آورد، باور دارم و خشنودم.

بزرگ من،‌اى خدا! من، از این رهگذر، دیدار تو را می‎جویم و خرسندی‎ات را و سراى دیگر را.

ای فاطمه! در بهشت، شفیع من باش که نزد خدا براى شفاعت نمودن، جایگاهى ویژه داری.

خدایا! از تو می‎خواهم که زندگانی‎ام را به رستگارى پایان بخشى و این «حال خوش» را از من باز نستانى که جز با دست آویختن به خداى بلند پایه بزرگ هیچ نیرو و توانى نیست خدایا! ما را پاسخ فرما و نیاز ما بپذیر به بزرگوارى و سرافرازی‎ات و به مهر و بنده‎نوازی‎ات! و سلام خدا بر محمد و همه خاندان او باد، سلامى سراسر مهر و تهنیت، اى هرورزترین مهرورزان!

---

[?] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 102، ص 132.

[?] . لسان العرب، ج 6، ص 110؛ ابن اثیر، النهایه، چ بیروت، ج 2، ص 318؛ فخر الدین طریحی، مجمع البحرین، چ تهران، 1365، ج 3، ص 319.

[?] . کشف الارتیاب، ص 480، به نقل از صحیح مسلم و سنن سنایی؛ ابن بته، تاریخ مدینه، چ قم، 1410 هـ .ق، ج1، ص 118.

[?] . علامه امینی، الغدیر، اسفارات، ج 5، ص 86 ـ 129.

[?] . شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 271؛ ثواب الاعمال، شیخ صدوق، چ بیروت، ص 98.

[?] . ابن قولویه، کامل الزیارات، چ نجف، 1356، ص 324.

[?] . عن بن محمد بن حسن قمی، تاریخ قم، ترجمه عبدالملک قمی، چ تهران، 1313، ص 215.